Sebastian Petrycy

Sebastian Petrycy

Żył w latach 1554-1626, filozof, pedagog, lekarz. Pochodził z rodziny mieszczańskiej. Początkowe nauki pobierał zapewne w rodzinnym mieście; w 1573 rozpoczął studia filozoficzne na Wydziale Artium Uniwersytetu Krakowskiego, gdzie w 1574 uzyskał bakalaureat z filozofii, co potwierdzone jest w Liber promotionum A.D. 1574. W tym czasie przerwał studia i zajął się nauką w szkole parafialnej w Olkuszu. W 1581 wznowił studia na Wydziale Artium Uniwersytetu Krakowskiego, gdzie w 1583 otrzymał promocję na magistra filozofii. Jako profesor podjął wykłady na tym wydziale, a w 1584 jako senior bursy filozofów został członkiem Kolegium Mniejszego i objął katedrę poetyki. Wykładał m.in. literaturę starożytną (Cicero, Wergiliusz), filozofię Alberta Wielkiego, filozofię przyrody Arystotelesa na podstawie Parva naturalia (De anima, De sensu et sensato, De divinatione), także logikę, politykę. W 1588 został skierowany do prowadzenia wykładów z retoryki w szkole przygotowawczej w Krakowie (późniejsze Gimnazjum Władysława Nowodworskiego). W 1589 Pertycy podjął studia medyczne na Uniwersytecie w Padwie, które ukończył doktoratem w 1590. Nastepnie wrócił do Krakowa, z nadzieją wejścia w skład członków Wydziału Lekarskiego, napotkał jednak na trudności, więc w semestrze letnim 1590 podjął wykłady na Wydziale Artium. W 1606 udał się do Moskwy, jako lekarz przyboczny wojewody Jerzego Mniszcha, by wziąć udział w ceremonii zaślubin Maryny Mniszchówny z Dymitrem Samozwańcem. Po upadku Dymitra został uwięziony i osadzony w moskiewskim więzieniu; tam dokonał przekładu na język polski zbioru pieśni lirycznych Horacego. Zwolniony z więzienia pod koniec 1607 wrócił do Krakowa. W 1608 został członkiem Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Krakowskiego i jako profesor tego wydziału rozpoczął wykłady. W wyniku konfliktu z profesorami krakowskiego wydziału Petrycy zrezygnował w 1616 z katedry i opuścił wydział, zachowując jednak prawa akademickie. Podłoże konfliktu miało charakter doktrynalny: P. reprezentował dominujące w lekarskim środowisku padewskim poglądy tzw. metodyków, przyjmujących mechanistyczny punkt widzenia w tłumaczeniu zjawisk chorobowych i w lecznictwie, natomiast w krakowskiej uczelni obowiązywał tradycyjny kierunek tzw. dogmatyków. Ostatnie 10 lat życia P. spędził w Krakowie, jako ceniony lekarz. Spuścizna pisarska Petrycego obejmuje kilka krótkich traktatów medycznych, przekłady z Horacego oraz to, co stanowi jego największe osiągnięcie, przekład na język polski dzieł Arystotelesa z zakresu „filozofii praktycznej”, czyli Etyki, Ekonomiki i Polityki, które Petrycy opatrzył komentarzami w formie krótkich przestróg i obszernych, samodzielnych kwestii, mających niekiedy charakter rozprawek luźno związanych z przekładanym tekstem, tzw. przydatków, które umieszczone na końcu każdego rozdziału, objaśniają przełożony tekst. Przekłady te opublikowano w Krakowie.